Baasjes hebben het altijd al geweten, maar nu kunnen wetenschappers het bevestigen: honden verstaan mensen.

Voor het eerst hebben wetenschappers de hersenen van honden en mensen onder dezelfde scanner gelegd, en gekeken welke gebieden actief waren wanneer ze luisterden. Allebei blijken we een gespecialiseerd hersengebied te hebben om stemmen te verwerken. Allebei kunnen we mensen – en honden – herkennen aan hun stem, en al aan hun stem horen hoe het met hun stemming zit. Inderdaad, ook hondenhersenen kunnen akoestische uitingen van emotie decoderen, stelden de onderzoekers vast. Wat nogmaals bevestigt dat honden goed met mensen kunnen omgaan en hun signalen kunnen begrijpen. Of dat mensen eigenlijk een hond honoris causa zijn, het is maar hoe je het bekijkt. Zij passen in onze familie, wij in hun roedel.

Voorouders

Attila Andics en collega’s van de Universiteit van Boedapest en de Hongaarse Academie van Wetenschappen schatten in Current Biology dat de stemgebieden in de hersenen ten minste honderd miljoen jaar geleden ontwikkeld moeten zijn, zowat ten tijde van de laatste gemeenschappelijke voorouder van mens en hond (een insectenetertje). Tot nu toe wisten we enkel dat apen, die zich pas nadien van onze lijn afsplitsten, ook een stemgebied in hun hersenen hebben. Stemherkenning blijkt dus veel ouder dan we dachten.

‘Honden en mensen delen al dertigduizend jaar een gelijkaardige sociale omgeving’, zegt Andics. ‘Dus vroegen we ons af of honden ook sociale informatie uit de stem van hun baasje halen.’

Gelukkige klanken

De Hongaren besloten om in de hersenen van honden te kijken hoe ze met stemmen omgingen. Ze trainden elf honden om stil te liggen in een fMRI-scanner, drie keer zes minuten lang. De tunnel van zo’n scanner is zelfs voor mensen een benauwende omgeving, en patiënten krijgen geregeld een paniekknop mee. ‘De honden vonden het leuk’, vertelt Andics.

Ook 22 mensen gingen de scanner in. In de scanner moesten de proefpersonen – laten we voor het gemak een hond ook maar een persoon noemen – via een koptelefoon luisteren naar tweehonderd stemgeluiden van honden en mensen, van janken en wenen tot speels blaffen en lachen.

Zowel bij de honden als bij de mensen lichtten er stemverwerkende gebieden op, op ongeveer dezelfde plaats vooraan in de slaapkwab, al lichtte een deel van het hondengebied het sterkst op bij hondengeluiden, en vice versa. Bij beide diersoorten reageerden de hersenen op de emotionele inhoud van de klanken. Bij allebei lichtte een gebied vlak bij de primaire auditieve hersenschors sterker op bij gelukkige klanken, zoals een kirrende baby, dan bij minder gelukkige, zoals een rauwe hoest.

‘Een briljant stukje onderzoek’, zei Pascal Belin van de universiteit van Glasgow, die in 2000 mee het stemgebied bij de mens ontdekte, in het blad Science. Precies omdat honden en mensen de emotionele inhoud van stemmen op dezelfde manier verwerken, is vocale communicatie tussen beide soorten zo succesvol.

Mensentaal

Maar al kunnen honden op betekenisvolle manieren blaffen, grommen, janken en huilen, ze kunnen niet echt praten zoals wij mensen. Wij hebben ons verregaand in taal gespecialiseerd, en slechts drie procent van ons hersengebied voor gehoor reageert sterker op niet-vocale geluiden dan op stemmen. Bij een hond is liefst 48 procent van zijn geluidsgebied beter in niet-vocale geluiden. Wat nog steeds wil zeggen dat honden ruim de helft van hun auditieve gebied aan het verwerken van ‘gesproken taal’ besteden. Daarvan gaat tachtig procent naar hondenklanken en reageert de rest het sterkst op mensenklanken. Zoals gezegd gaat de menselijke aandacht bijna uitsluitend naar ‘gesproken’ klanken; zo’n tien procent van dat stemgebied reageert het sterkst op hondengeluiden, de rest gaat naar mensentaal.

Maar dat het stemgebied bij mens en hond op dezelfde plaats in de hersenen ligt, betekent dat het kunnen herkennen van stemmen en hun emotionele boodschap niet zo typisch voor ons is als we graag zouden geloven. Onze gemeenschappelijke voorvader had het al. We staan soms minder ver boven de andere dieren dan we geweten willen hebben.