Antibioticumresistentie is een probleem van iedereen in de medische wereld. Humane artsen, nutsdierenartsen en gezelschapsdierenartsen komen allemaal vroeg of laat in aanraking met een antibiogram waar de kiem resistent is aan meerdere antibiotica.

Een Europese verordening verplicht de lidstaten tot dataverzameling en -rapportering van zowel de verkoop als het gebruik van antimicrobiële middelen bij dieren. In België wordt dit momenteel reeds gedaan voor bepaalde diersoorten, maar deze wordt vanaf 10 augustus 2023 uitgebreid in de nutsdierensector.

Op termijn zal zeker ook de gezelschapsdierensector en paardensector betrokken worden bij deze datacollectie.

Wijziging vanaf 10 augustus 2023 voor de gezelschapsdieren- en paardensector?

De voorwaarden voor gebruik van kritische antibiotica, zoals het uitvoeren van een antibioticumgevoeligheidstest, gelden nu ook voor gezelschapsdieren en paarden.

Het gaat hierbij om cefalosporines van de derde en vierde generatie en fluoroquinolones van de eerste, tweede en derde generatie.

Momenteel bestaat deze lijst van in België in de handel zijnde moleculen uit:

• Cefalosporines
  • Cefovecine 
  • Ceftiofur 
  • Cefquinome 
  • Cefoperazon (enkel toegelaten als intramammaire substantie bij runderen)
• Fluoroquinolones
  • Difloxacine
  • Danofloxacine
  • Enrofloxacine
  • Flumequine
  • Marbofloxacine
  • Orbifloxacine
  • Pradofloxacine

Voorwaarden voor gebruik

Een behandeling met kritisch belangrijke antibiotica mag alleen worden gestart op voorwaarde dat het om een bacteriële aandoening gaat, de dierenarts een klinisch onderzoek heeft uitgevoerd waarbij deze zelf de passende monsters heeft genomen of een autopsie heeft aangevraagd. Op deze monsters of op basis van de autopsie moet een onderzoek worden uitgevoerd om de bacteriestam die vermoedelijk de infectie veroorzaakt te identificeren.
Vervolgens moet de gevoeligheid van deze bacteriestam voor kritisch belangrijke antibiotica worden vergeleken met minstens vijf verschillende klassen van antibiotica of minstens met alle klassen van niet-kritische antibiotica die zijn vergund voor de diersoort en indicatie in kwestie.

Een dierenarts mag dus alleen kritisch belangrijke antibiotica voorschrijven, verschaffen of toedienen als met een antibioticumgevoeligheidstest (antibiogram) werd aangetoond dat de te behandelen aandoening wordt veroorzaakt door een bacteriestam die alleen gevoelig is aan het geteste kritische antibioticum.

Als de stam niet kan worden geïsoleerd, er geen antibioticumgevoeligheidstest beschikbaar is voor deze stam, het onmogelijk is om stalen te nemen, of als het antibiogram alleen werkzame stoffen aantoont die farmacokinetisch of farmacodynamisch niet geschikt zijn voor de behandeling, moet de dierenarts de keuze voor kritisch belangrijke antibiotica schriftelijk motiveren op basis van actuele wetenschappelijke gegevens over de antibioticaresistentie van de bacteriestam die vermoedelijk de infectie veroorzaakt en die aangeven dat alleen kritisch belangrijke antibiotica werkzaam zijn. Deze motivering moet worden toegevoegd aan de negatieve uitslag van het laboratorium.

Alle onderzoeksresultaten die de behandeling rechtvaardigen, moeten minstens vijf jaar worden bijgehouden en moeten kunnen worden voorgelegd bij controle.

In uitzonderlijke hoogdringende gevallen mag een dierenarts, onder eigen verantwoordelijkheid en na een klinisch onderzoek, een kritisch belangrijk antibioticum aan een dier toedienen wanneer dit volgens hem/haar de enige behandeling is die het leven van het dier kan redden of onherstelbare schade kan voorkomen. Het blijft nodig om een antibioticumgevoeligheidstest uit te laten voeren en de behandeling aan te passen van zodra de resultaten aantonen dat dit nodig is. In afwachting van de resultaten mag alleen de dierenarts de antibiotica toedienen en alleen aan dit bepaalde dier. 

E-formularium: de juiste keuze antibioticum voor een aandoening

Ben je op zoek naar het juiste antibioticum voor een bepaalde aandoening? Dan kan je gebruik maken van het e-formularium van AMCRA. Dit formularium is ook beschikbaar als handige app voor je smartphone, zodat je het steeds bij de hand hebt. In dit formularium zal je eerste, tweede en derde keuze antibiotica zien staan voor bepaalde aandoeningen. Wanneer de kleurcode rood aangeeft, weet je dat je dus te maken hebt met een kritisch belangrijk antibioticum, waarvoor dus bovenstaande regelgeving van toepassing is.

Naast advies over de juiste keuze aan antibioticum, zal je ook informatie kunnen terugvinden over welke de juiste wijze is van staalname bij bepaalde aandoeningen.

Meer weten?

Lees het volledige nieuwsbericht van het FAGG en de volledige regelgeving.