Column - Een Belgische Stal

Kent u The Incredible Dr. Pol? In deze reality televisieserie op National Geographic worden de lotgevallen gevolgd van de Nederlands-Amerikaanse dierenarts Jan Pol. In zijn gigantische praktijk in de Amerikaanse Midwest behandelt de vitale vet met een scherpe klinische blik in hoog tempo ontelbare zieke en gewonde gezelschapsdieren, paarden, vee en andere boerderijdieren.

Meestal zonder handschoenen aan worden wonden gehecht, rectale touchers verricht, runderen verlost en abcessen gedraineerd. Opvallend daarbij is dat, los van de minimale asepsis, bijzonder laagdrempelig antibiotica worden toegediend. Uitzonderlijk laat de sympathieke veterinair de antibiotica in zijn tas zitten. Zo herinner ik mij een geval van een ziek kalf waarvan de eigenaar aan biologische veeteelt deed. Pol wendde zich tot de camera en lichtte toe dat als hij antibiotica zou toedienen, het kalf zijn biolabel zou verliezen en minder geld zou opbrengen. Een alternatieve behandeling was aangewezen. Het dier genas: zonder antibiotica lukt het blijkbaar ook. Het stemt tot nadenken.

Het is geen geheim dat ook in België in de intensieve veeteelt veel antibiotica gebruikt worden. Vroeger nog meer dan nu. Zo is er een tijd geweest dat kalveren op grote schaal via hun voeder antibiotica toegediend kregen, als groeibevorderend middel. Ooit stond ik naast het bed van een patiënte met een collega af te wegen of we antibiotica zouden starten. De echtgenoot van de patiënte, die ons gesprek hoorde, kon niet geloven dat we durfden te aarzelen om zijn vrouw te behandelen met antibiotica. Hij vertelde ons dat hij veeteler was, en dat als een van zijn runderen ziek was, er geen seconde werd getwijfeld om antibiotica te geven. Zijn vrouw zou toch niet verstoken blijven van middelen die zijn beesten standaard kregen?

Het grootschalige gebruik van antibiotica werkt resistentievorming bij bacteriën in de hand, met gezondheidsproblemen bij mensen tot gevolg. Tegenwoordig voelt een huisarts zich al schuldig als hij voor een keelontsteking antibiotica heeft voorgeschreven. De attitude om binnen de humane geneeskunde omzichtig met antibiotica om te springen lijkt eindelijk ook haar intrede in de veeteelt en de diergeneeskunde gedaan te hebben. Richtlijnen, sensibilisatiecampagnes en wetgeving moeten bij dierenartsen en veehouders voor een cultuuromslag zorgen. Hopelijk komen deze initiatieven niet te laat.

Want veel kwaad is reeds geschied: er circuleren massa's antibioticaresistente bacteriën die lustig verder muteren. Daarnaast is België een dichtbevolkt land waar de mensen in nauw contact met veestapels leven. Het zijn de ingrediënten van een cocktail die volgens Herwig Leirs, hoogleraar biologie aan de Universiteit Antwerpen, kan leiden tot een problematische epidemie onder de mensen. Het zou dus zomaar kunnen dat op een dag niet een vleermuis in een Chinese grot, maar een varken in een Belgische stal een superresistente bacterie de wereld instuurt, en een nieuwe pandemie ontketent...

Reactie Prof. Dr. Jeroen Dewulf, Dierenarts

Zijn dierenartsen dan echt zo’n onverantwoorde klunzen?

Met verbijstering las ik de column “Een Belgische stal” in de artsenkrant van 3 Juni 2021. In deze column laat collega Dirk Deraedt zijn licht schijnen over het antibioticumgebruik in de diergeneeskunde en dit na grondig onderzoek aan de hand van een aantal afleveringen van “Dr. Pol” (een Amerikaanse serie) en een anekdote van een veehouder.

Op basis van deze studie wordt achtereenvolgens geconcludeerd dat er in de diergeneeskunde nauwelijks rekening wordt gehouden met asepsis, dierenartsen heel makkelijk en onbezonnen antibiotica voorschrijven, er nog niet nagedacht is in de diergeneeskunde over de vraag of antibiotica wel steeds noodzakelijk zijn en tenslotte dat al dit onverantwoord gedrag de oorzaak is van heel veel antimicrobiële resistentie in de humane geneeskunde. Ter vergoelijking van de diergeneeskunde wordt er nog aan toegevoegd dat er recent eindelijk ook acties werden opgezet in de diergeneeskunde om één en ander aan te pakken, mogelijks te laat en uiteraard vele jaren nadat dit in de humane geneeskunde werd gedaan.

Nu even de feiten (omdat die ertoe doen). Anno 2021 wordt het antibioticumgebruik op alle varkens, pluimvee en melkveebedrijven gemonitord en krijgen alle betrokken veehouders en dierenartsen zesmaandelijkse rapporten waarin hun antibioticumgebruik van de voorgaande periode wordt beschreven en uitgezet tegen de populatie (benchmarking). Deze rapporten (>40.000 per jaar) komen bij de betrokkenen toe niet later dan 3 maand na het aflopen van de periode. Bedrijven met een te hoog antibioticumgebruik moeten actieplannen opstellen. Bovendien is er wetgeving gemaakt om het gebruik van kritisch belangrijke antibiotica aan verschillende diagnostische criteria te onderwerpen alvorens ze kunnen ingezet worden. Tenslotte zijn er massaal sensibilisatie en opleidingscampagnes opgezet en werd nog zoveel meer gedaan. In de afgelopen 8 jaar (sinds 2012) is het antibioticumgebruik bij dieren in België met meer dan 40% gedaald, het gebruik van de kritisch belangrijke antibiotica zoals de fluoroquinolones en de cephalosporines van de 3° en 4° generatie is gedaald met meer dan 70% (www.belvetsac.ugent.be). Ter vergelijking in dezelfde periode is het antibioticumgebruik bij mensen in de huisartsenpraktijk gedaald met om en bij de 16% en in de ziekenhuizen met 12.5% (https://www.ecdc.europa.eu/en/antimicrobial-consumption/database/country-overview). Intussen zijn doelstellingen opgesteld om tegen 2024 het antibioticumgebruik bij dieren nog verder te laten dalen naar -65% (naast verschillende andere doelen). Daarenboven wijzen een combinatie van de meest recente studies uit dat het antibioticumgebruik bij dieren in de westerse wereld naar schatting voor 5-10% bijdraagt tot de antibioticumresistentie in de menselijke geneeskunde. Dat wil zeggen dat minimaal 90% van de oorzaken elders dienen gezocht te worden.

Kunnen we hieruit besluiten dat er in de diergeneeskunde geen verbeteringen meer mogelijk zijn en alle antibiotica op een perfecte manier worden ingezet? Neen, zeker niet. Onze doelstellingen tonen aan dat er nog een hele weg te gaan is en dat er nog vele verbeteringen mogelijk zijn, maar tegelijk ook dat de ambitie er is om deze verbetering te realiseren en onze “one health” verantwoordelijkheid op te nemen. Ik heb er alle vertrouwen in dat deze ambitie ook in de humane geneeskunde aanwezig is en als ik mij hier verder wil over informeren ga ik heus niet kijken naar E.R of Grey’s anatomy.